Tarihsel süreçler içerisinde gelişen teknolojik ilerlemeler, ekonomik ve siyasi değişimler toplumsal dönüşümlerin temel dinamiği olmuştur. Bu dönüşümler devrimsel niteliklerinin yanı sıra tarihin itici gücü haline gelmişlerdir. Tarım devrimi, sanayi devrimi gibi büyük toplumsal dönüşümler, toplumların ve bireylerin bilgiyi üretme, yayma ve kullanma biçimlerini de temelden değiştirmiştir.
Tarihsel ilerleyişte bu süreç çoğunlukla bilgiyi dışsal bir nesne olarak görürken, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren gelişen bilgisayar teknolojisi ile bilgi biçiminin farklılaşması ayrı bir olgusallık yaratmıştır. Bu durum temelde bilgi ve bilginin kullanılmasını şekillendirirken; büyük teknolojik gelişmeler gündelik hayattan kamusal hizmetlere kadar her türlü toplumsal olguyu dönüştürmüştür.
Daha önceki tarihsel dönüşümler teknolojiyi araçsal olarak görürken, çağımız açısından insan ve teknolojinin birlikteliği insanları araçsal konuma indirgemeye kadar varabilmektedir. Tüm bu durumlar toplumların ve fail olarak bireylerin sorunlarının yeniden tanımlanmasını gerektirir. Bunlar bilgi teknolojileri, yapay zekâ, nesnelerin interneti gibi olguları ayrı ayrı değerlendirmeyi bir zorunluluk olarak karşımıza çıkarmaktadır. Değişen toplumsal yapı ve insan-teknoloji ilişkisi bağlamında sosyal hizmet ve sosyal politika uygulamalarını yeniden değerlendirmeyi gerektirmektedir.
Çağımızın teknolojik dönüşümü sosyal politikaların ve sosyal hizmetlerin daha adil olmasına zemin hazırlayabilecekken, aynı zamanda daha eşitsiz bir toplum oluşmasının da öncüsü olabilir. Bu paradoksal durumları farklı bağlamlarda değerlendirmek Heybe’nin bu sayısındaki yazıların temel hedefi olacaktır.
Heybe’nin bu sayısında yapay zekâ, nesnelerin interneti ve bilgi teknolojilerinin dönüşümünün toplumsal etkilerini anlamak, farklı teknolojik gelişimlerin bireylerin gündelik hayatından sosyo-politik uygulamalara kadar yaratacağı etkiyi anlama çabası vardır. Bu sayıda dijitalleşmenin sosyal politika, sosyal hizmet, hukuk ve çocuk hakları gibi farklı alanlardaki etkisi, çeşitli disiplinlerden uzmanların bakış açılarıyla ele alınıyor.
Deniz Kırımsoy Denge, “Yapayından Önce Doğalı: Zekâ…” başlığı altında yapay zekâ ve insan zekâsının etkileşimine ışık tutarken; Gökhan Topçu, sosyal politika araştırması ve analizinde dijitalleşmenin rolünü inceliyor. Beyza Yılmaz, sosyal hizmette dijital dönüşümün boyutlarını ve kapsamını değerlendirdiği yazısıyla dikkat çekerken, Betül Kübra Doğan Karataş ve İsmail Emre Karataş, doğal dil işleme teknikleriyle dijital müracaatçı simülasyonlarını ele alarak sosyal hizmet eğitiminde yeni bir iletişim dili öneriyor.
Şevval Akça sosyal hizmet mesleğinde yapay zekânın uygulamalardaki yerini sorgularken; Aydan Ateş ve Savaş Şener insan hakları perspektifinden dijitalleşme ve sosyal hizmetleri gözden geçiriyor. Sait Beyazyürek, teknolojinin sosyal fayda sağlama süreçlerindeki önemini “İhtiyaç Haritası Örneği” üzerinden örneklendiriyor. Murat Aydın, çocukların siber zorbalığa maruz kalması ve Türk hukukundaki karşılığını tartışırken, Zeynep Mutlu dijitalleşme ve çocuk haklarını derinlemesine irdeliyor. Umut Güner, LGBTİ+ alanında dijital izleme ve destek sistemlerinin önemini vurgularken, Aslıhan Aykara engellilik ve dijitalleşme arasındaki etkileşimi masaya yatırıyor. Ayrıca yapay zekânın kullanımından ortaya çıkan etik sorunları ele alan Frederic G. Reamer tarafından yazılan önemli bir çeviri makale de yer almaktadır.
Sayıdaki tüm bu çok boyutlu tartışmaların bu alanda düşünen ve çalışan herkese katkı sağlaması umuduyla…
Sayı Editörü
Durdu Baran Çiftci
İÇİNDEKİLER
Heybe’nin Sesi: “Teknoloji, Dijitalleşme ve Sosyal Hizmet” Üzerine Birlikte Düşünmek
Heybe Ekibi
Yapayından Önce Doğalı: Zekâ…
Deniz Kırımsoy Denge
Sosyal Politika Araştırması ve Analizinde Dijitalleşme
Gökhan Topçu
Sosyal Hizmette Dijital Dönüşüm, Nasıl, Ne Kadar?
Beyza Yılmaz
Büyük Dil Modelleri ile Dijital Müracaatçı Simülasyonları: Sosyal Hizmet Eğitiminde Yeni Bir Dille Konuşmak Mümkün mü?
Betül Kübra Doğan Karataş, İsmail Emre Karataş
Sosyal Hizmet Mesleğinde Dijitalleşme: Yapay Zekânın Sosyal Hizmet Uygulamalarındaki Yeri
Şevval Akbaş
Dijitalleşme ve Sosyal Hizmetler: Yeni Bir Toplumsal Dönüşüm ve İnsan Hakları Perspektifi
Aydan Ateş, Savaş Şener
Çocukların Siber Uşaklaştırmaya Maruz Kalması ve Türk Hukukundaki Karşılığı
Murat Aydın
Dijitalleşme ve Çocuk Hakları
Zeynep Mutlu
Danışan Süreç Takibinden Sosyal Hizmet Yönetim Süreçlerine Bir Dijitalleşme Çalışması: 17 Mayıs ve Kaos-GL Derneği
Umut Güner
Dijitalleşme ve Engellilik
Aslıhan Aykara
Sosyal Hizmetlerde Yapay Zekâ Kullanımıyla Ortaya Çıkan Ahlaki Sorunlar
Frederic G. Reamer
Çeviren: S. Erdem Türközü
